Erken Gebelik UltrasonografisiErken Gebelik Ultrasonografisi
Adet gecikmesi yaşayan ve gebelik testi olumlu olan bir kadın öncelikle gebeliğinin normal olup olmadığını sorgular. Bu durumda yapılacak erken gebelik Ultrasonografisi ile normal gebelikler ile anormal gebeliklerin ayrımı net bir şekilde çok erken dönemlerde yapılabilmektedir.Erken gebelikte normal ve anormal gebeliklerin klinik belirtileri birbirine çok benzer olup normal rahim içi bir gebelik ile dış gebelik ve boş gebeliğin belirtileri arasında hiçbir fark bulunmaz ve bu nedenle belirtilere dayanarak gebeliğin nasıl seyrettiği anlaşılamaz. Bir dış gebelik(rahim içine yerleşemeyen gebelik materyali) söz konusu ise bu gebeliğin kadın vücuduna(özellikle tüp) vereceği zarar sonucu iç kanama ortaya çıkıp hasta şok tablosu oluşana kadar normal rahim içi gebelikten ayrımı yapılamaz. Burada ultrasonografi çok önemli bir tanısal inceleme olarak devreye girer. Erken gebelik ultrasonografisi vajinal yoldan yapılması güvenli ve daha iyi bilgi verici olması nedeniyle tercih sebebidir. Vajinal ultrasonografi karın üzerinden yapılan ultrasonografiye göre hem daha net hem de daha erken görüntü verir. Bu dönemde yapılan transvajinal ultrasonografinin gebelik üzerinde hiçbir olumsuz etkisi yoktur.
Erken gebelik ultrasonografisinin amaçları:
Adet gecikmesi varlığında gebeliğin tanısın konması
Gebeliğin adet gecikmesi ile uyumlu büyüklükte olup olmadığının yani gebelik yaşının doğrulanması
Dış gebelik ve boş gebelik (anembriyonik gebelik) gibi patolojik(normal dışı) olmadığının ayırt edilmesi
Gebelik gelişiminin normal olup olmadığının değerlendirilmesi
Kanama yani düşük tehtidi varlığında embriyonun canlı olup olmadığının gösterilmesi (kalp atışı varlığının gösterilmesi)
Özellikle infertilite(kısırlık) tedavisi görenlerde veya kendiliğinden gebe kalanlarda embriyo sayısının saptanmasıdır.
Gerçek gebelik yaşının saptanmasında erken gebelik ultrasonografisi çok önem taşır, ovulasyon(yumurtlama) günü her ne kadar genellikle adet döngüsünün 14. günü olsa da geç veya erken ovulasyon olan kadınlarda dolayısıyla gebelik başlangıç zamanı da değişecektir. Endometrial kalınlık artışıErken bir gebeliğin ilk ultrasonografik bulgusu endometrium(rahimiçi) tabakasındaki kalınlaşmadır. Endometrium ultrasonografide kalın ve yoğun bir şekilde görülür. Endometriumun bu şekilde görülmesi genellikle gebelik lehine olsa da kesin gebelik tanısı koydurmaz. Endometriumda kalınlaşma boş gebelik ve dış gebelikte de görüldüğünden ayırıcı tanıda bir önem taşımaz. Bu dönemde gebelik hormonu olan HCG genellikle 1000mIU değerinin altında ölçülür. Gebelik kesesi(gestational sac) Gebelik kesesi ya da bilimsel adı ile gestasyonel kese(gestational sac) ultrasonda görülen ilk oluşumdur. Endometriumun içinde yuvarlak siyah bir oluşum olarak görünür. Etrafında beyaz bir halo olması ikili kese belirtisi(double sac sign) olarak adlandırılır ve kesin olmamakla birlikte gebeliğin normal rahim içi bir gebelik olduğunu düşündürür. Dış gebelik varlığında da benzer bir yalancı kese görülebilir ancak uzman ve deneyimli hekimler çoğunlukla bunu ayırt edebilir. Kesenin sınırlarının düzgün olarak izlenmesi normal bir gebelik lehine yorumlanır. Bazen gebelik kesesinin kenarında düzensiz bir sıvı görünümü olabilir. Bu görüntü implantasyon yani gebeliğin rahim içine yerleşmesi sırasında ortaya çıkan kanamayı yansıtır. Vajinal yolla yapılan ultrasonografi ile gebelik kesesi en erken kan beta hCG değeri 1000-1500 mIU/mL düzeyine ulaştığında görülebilir. Bu dönemde gebelik 2-5 günlük bir adet gecikmesi vardır ve kesenin çapı 2-4 mm civarındadır. Gebelik kesesinin ortalama çap ölçümü ile gebelik yaşı yaklaşık olarak hesaplanabilir. Kese günde ortalama 1.1 mm büyüme gösterir.. Gebelik yaşının saptanmasında gebelik kesesi 6. haftaya kadar kullanılabilir. Bu dönemden sonra embriyo görülebildiğinden hesaplamalarda kese çapı yerine embriyo boyu kullanılmalıdır.Gebelik kesinin sınırlarının düzenli olup olmadığı, kesenin yerleşim yerinin anormal olup olmadığı gebelik prognozu konusunda, düşük olasılığı hakkında bilgi vericidir. Abdominal yoldan yapılan ultrasonografide gebelik kesesi yaklaşık 1 hafta daha geç görülebilir.Yolk sacGestasyonel kese ortaya çıktıktan kısa bir süre sonra yolk kesesi (yolk sac) adı verilen oluşum ortaya çıkar. Yolk sac gestasyonel kese içinde ikinci ve daha küçük bir kese olarak gebeliğin yaklaşık 5. Haftasından itibaren izlenebilir. Yolk sac’ın erken gebelikte bebeğe ait kan hücrelerinin yapımından sorumlu olduğu düşünülmektedir. Gestasyonel kese çapı transvajinal ultrasonografide 10 milimetreye ulaştığında yolk kesesi izlenmelidir. Bu oluşumun izlenmesi gebeliğin normal olduğu şeklinde yorumlanır. Genellikle Yolk kesesinin izlenmesi gebeliğin boş gebelik olmayacağı konusunda bilgi vericidir.Karından yapılan ultrasonografide ise gebelik kesesi çapı 20 milimetreye ulaştığında yolk kesesi izlenmelidir.Gebelik kesesi 13 milimetreden büyük olduğu halde yolk kesesinin görülmemesi olumsuz bir bulgudur ve erken gebelik kaybı ile ilişkili olabileceği düşünülmektedir.Yolk kesesinin çapının 2 milimetreden küçük veya 5.6 milimetreden büyük olması da olumsuz bir bulgudur. Yapılan çalışmalar böyle bir durum varlığında anormal gebelik riskinin yükseldiğini göstermektedir. EmbryoYolk kesesinin izlenmesinden çok kısa bir süre sonra bu kesenin alt kenarında bir kalınlaşma şeklinde embryo görülmeye başlar. Bu oluşuma fetal kutup(fetal pole) adı verilir. Yolk kesesi ve kenarında embriyonun birlikte görüldüğü yapı taşlı yüzük belirtisi olarak da adlandırılır. Embriyo boyu yaklaşık 2-4 milimetredir ve 5 hafta+5 gün-6hafta+1 günlük gebelik yaşına denk gelir. Bu dönemde gestasyonel kese çapı kese yaklaşık 16-18 milimetre boyutundadır.Gebelik kesesi 20 milimetreden büyük olduğu halde embryonun görülmemesi olumsuz bir bulgudur ve erken gebelik kaybı ile ilişkili olabileceği düşünülmektedir.Kalp atımlarıEmbriyo boyu 5 milimetreye ulaştığında yüksek çözünürlüklü ultrasonografide bebeğin kalp atımları embriyonik yapı içinde kıpırtı şeklinde izlenebilir. Bu dönem yaklaşık 6 hafta+2 güne denk gelir.
Fetal kalp atımları abdominal ultrason incelemesinde ise embryo boyu 9 milimetreye ulaştığında izlenebilir.Bu kadar erken dönemde kalp atımlarının izlenememesi gebeliğin anormal olduğu anlamına gelmez. Böyle bir durumda yaklaşık 1 hafta sonra tekrarlanan ultrason incelemesinde sağlıklı bir gebelikte fetal kalp atımları izlenmelidir.7 haftalık bir gebelikte fetal kalp atımlarının görülmemesi missed abortus(kaybedilmiş gebelik) olarak tanımlanır.Bebeğe ait kalp atımları ile düşük riski arasında anlamlı bir ilişki vardır. Kalp atımlarının izlenmesi düşük riskinin azaldığı şeklinde yorumlanır. Gebeliğin 6. haftasında kalp atımlarının izlenmesi bu gebeliğin %83 olasılık ile erken düşük ile sonuçlanmayacağını gösterir. Kalp atıplarının izlenmesine rağmen kanama varlığında düşük oranlarında yaklaşık 2 kat artış olmaktadır.Öte yandan kalp atım hızı ile de düşük riski arasında bir ilişki söz konusudur. Gebeliğin 6. haftasında normal kalp atım hızı dakikada 90-113 arasındayken 9. haftadan sonra 144-170 atım/dakikaya ulaşır. Kalp hızının 90 atımın altında olması durumunda düşük riski artmaktadır.
Kalp hızı Düşük riski
40-69 %100
70-79 %91
80-90 %79
Bebeğe ait yapıların izlenmesi
Gebelik ilerleyip bebeğe ait yapılar oluşmaya başladıkça bunlar da ultrasonda izlenebilir hale gelir.
8. hafta civarında bebek ani ve hızlı sıçrama hareketleri yapmaya başlar ve bu hareketler ultrasonografide izlenebilir.
9. haftada bebeğin kafası ile kol ve bacak taslakları ayırt edilebilir bu dönemde yolk kesesi artık kaybolmuştur.
10. haftada plasenta görülür
11. haftada bebeğin yüzü belirginleşmeye başlar
12. haftada vücut dışında gelişen barsaklar karın boşluğuna yerleşir ve karın duvarı 13. hafta civarında kapanır
