infertilite tanı
İNFERTİLİTE TANI
Düzenli bir ilişkiye rağmen 12 ay içinde gebeliğin gerçekleşmemişse infertilite (kısırlık) yönünden araştırılmayı gerektirir. Bu süre 35 yaş üzerindeki kadınlar için 6 aydır çünkü yaşla beraber doğurganlık azalmaktadır. Çiftlerin %85 kadarı bu süreç içinde gebe kalırken %15 kadarı araştırılma ihtiyacı gösterir. Tıbbi geçmiş, fizik muayene bulguları yanında aşağıdaki durumlar sorgulanmalıdır.
- Adetlerde gecikme veya gelmeme öyküsü
- Bilinen veya olası rahim, tüpler, karın zarı ile ilgili hastalıkların veya evre III-IV Endometriozis hastalığının varlığı
- Bilinen veya olası erkekle infertilitesi
Her iki partnerinde eş zamanlı değerlendirilmesi gerekmektedir.
Erkeğin değerlendirilmesi ayrı bir bölümde incelenmiştir.
İNFERTİLİTE TANI (KADIN)
Değerlendirme için ideal olanı; yeterli zaman ayrılarak, genel tıbbi, üreme ve aile öyküsünün alınması ve bunu fiziksel muayenede yaparak sonlandırmaktır.
A- Yumurtlama Problemleri
İnfertiliteden (kısırlık) çiftlerin %15’inde ve kadınların %40’ında ise yumurtlama (anovulasyon) ile ilgili problemler sorumludur. Yumurtlamaya ait sorunlar genellikle adetin gelmemesi (amenore) veya gecikmesi (oligomenore) ile kendini gösterir. Altta yatan sebepler araştırılmalı ve başka hastalıklar ile ilişkiler yönünden de incelenmelidir.
En sık yumurtlama (anovulasyon) problemleri:
- Ani kilo alımı veya kaybedilmesi
- Ağır egzersiz
- Hiperprolaktinemi
Ancak bazı olgularda bu nedenlerin hiçbirine rastlanmayabilir. Ayrıca her kadında yıl içinde adet düzeninde ufak tefek değişiklikler gözlenebilir ve bu her zaman bir problem anlamına da gelmeyebilir. Normal şartlarda yumurtlaması (ovulasyon) olan kadınların adetleri düzenli ve önceden zamanı bilinebilir olup 21 -35 gün aralıkları içinde olur.
Yumurlama fonksiyonlarını değerlendirmek için gerekli incelemeler:
- Hormon Profili
- LH kitleri
- Bazal ısı
- 21. Gün serum Progesteron değeri
- Vaginal Ultrasonografi
Yumurtalık rezervi – Doğurganlık Kapasitesinin Değerlendirmesi
Kadın doğurganlığının değerlendirilmesi infertilite tanı ve tedavileri için son derece önemlidir. “Yumurtalık rezervi” tanımı, üreme potansiyelinin yumurta sayı ve kalitesi olarak belirlenmesini ifade eder.
Over rezervini gösteren incelemeler:
- Antral Folikül Sayımı: Ultrason ile yapılır.
- FSH ve E2 (estradiol): Adetin 2. veya 3. günü kanda bakılır
- Anti Müllerian Hormon (AMH): Adetten bağımsız her zaman kanda bakılır.
Neden over rezervini Değerlendirilmeliyiz?
Azalmış over rezervi (DOR); doğurganlık yaşlarında ve düzenli adet gören kadınlarda yaşa göre gerek yumurtalık uyarı tedavilerine verilen cevabın gerekse doğurma potansiyelinin daha az olma durumudur.
Over rezervi değerlendirilmesi kimlere önerilir:
- 35 yaş üstü
- Ailede erken menopoz
- Geçirilmiş over cerrahisi, kemoterapi öyküsü
- Geçirilmiş pelvik radyoterapi tedavisi
- İzah edilemeyen infertilite
- Gonadotropin ile uyarıya az cevap verme öyküsü
- Tüp bebek planlanan olgular
B. Servikal Faktörler
Serviks (rahim ağzı) kendisine ait mukus adını verdiğimiz yarı yapışkan bir sıvı üretir. Nadiren de olsa mukusun üretimine ait problem gelişmesi veya mukusun sperm üzerine olumsuz etki etmesi kısırlığa yol açabilir. Bu durumlarda yapılan servikal mukus incelemelerinde genellikle tedavi gerektiren kronik enfeksiyonlar saptanmaktadır. Hareketli sperm varlığını servikal mukusta göstermeye yarayan “Post koital Test (PKT)” günümüzde artık tanı koymaya yönelik testler arasında önerilmemektedir.
C. Uterin Anomaliler
Her çocuk sahibi olma konusunda zorluk yaşayan kadında mutlaka incelenmesi gereken bir durumdur rahime ait bir anormallik (anomali) olup olmadığı. Bunun incelenmesi için gerekebilecek metotlar:
1- Ultrasonografi
3- Sonohisterografi
4- Pelvik MRI
D. Tüplerin Değerlendirilmesi
Tüplerle problemler kısırlığın en önemli nedenlerinden biridir ve tüplerin geçirgenliği mutlaka aydınlatılmalıdır. Tüplerin açıklığını inceleyen metotlar tamamlayıcıdır, mutlak belirleyici değildir. Tüplerdeki tıkanıkların kesin tanı ve olası tedavileri için genellikle birden çok yönteme ihtiyaç duyulur:
- Histerosalpingografi (HSG):
- Saline infuzyon sonografisi (SIS)
- Laparoskopi ve kromotubasyon
- (Histeroskopi)
E. Periton zarına bağlı faktörler
Endometriozis, pelvik ve adneksiyal alandaki yapışıklıklar (adezyonlar) kısırlığa sebep olabilir veya eşlik edebilir. Özellikle izah edilemeyen infertilite tanısı koymadan önce peritonal faktörleri ekarte etmek fayda olabilir.
- Transvaginal ultrasonografi
-
- Laparoskopi: infertilite tanısında herhangi bir tanımlanmış pelvik patoloji yoksa rutin olarak önerilen bir ameliyat değildir
F. Klamidya Antikor Testi (CAT)
Klamidya trachomatis’e (Chlamydia trachomatis) ait antikorlarların varlığı tubal patolojilere sıklıkla eşlik edebilir. Laparoskopi operasyonu ile kıyaslandığında CAT’ın güvenirliği daha azdır.
